Anıt Baba

İnsan Hakları Sözlüğü Amerikan Haklar Bildirgesi: ABD Anayasası’nda ifade ve inanç özgürlüğü gibi bazı temel hakları güvence altına almak için yapılan ilk 10 değişiklik. Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği (ACLU): ABD'de açtığı davalar ve yürüttüğü kampanyalarla bireysel hak ve özgürlükleri savunmaya adanmış sivil toplum örgütü. Anti Balistik Füze Antlaşması: 26 Mayıs 1972'de ABD ve Sovyetler Birliği arasında imzalanan ve her iki ülkede anti-balistik füze sistemlerinin konuşlandırılmasını kısıtlayan bir antlaşma. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokolleriyle güvence altına alınmış olan temel hakların çiğnenmesi durumunda bireylerin, birey gruplarının, tüzel kişiliklerin ve diğer devletlerin, belirli usul kuralları çerçevesinde başvurabileceği uluslararası bir yargı organıdır. Avrupa Konseyi'ne bağlı olarak 1959 yılında kurulmuştur. Fransa'nın Strazburg şehrinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Avrupa İn...

Köleliğin ve köle ticaretinin yasaklanması İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne göre kimse kölelik veya esaret altında tutulamaz. Kölelik ve köle ticareti tüm formlarında yasaklanmıştır. Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Kölelik yasağı, Uluslararası Medeni Sivil ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'nde (Madde 8) ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (Madde 4) de yerini almıştır. Kölelik birçok formda bulunmuştur ve çeşitli kültürlerde mevcuttur. Kölelik Antik Yunan'da ve Roma İmparatorluğunda da var olmuştur. On yedinci yüzyılda Transatlantik köle ticareti başladı. Birçok Avrupa ülkesi, Afrika'nın batı kıyısında köle ticaretini gerçekleştirdi; burada köleleştirilen insanlar Karayipler, Güney ve Kuzey Amerika'ya ihraç edildi. On dokuzuncu yüzyılda kölelik ve köle ticareti Avrupa ülkeleri tarafından yasaklanmış ve transatlantik köle ticareti sona ermiştir. Günümüzde insan ticareti adı verilen olgu, köleliğin yeni bir formu olarak karşımıza çıkmaktadır. İnsan ticareti, y...

Mültecilerin Hakları Sığınma talebinde bulunma hakkı, BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve AB'nin Temel Haklar Şartı'nın 14. maddesinde ifade edilmiştir. Bu çerçevede, tehdit altında olan ve kendi ülkelerinde koruma sağlayamayan insanlar için 1951 tarihli “Mültecilerin Statüsüne İlişkin BM Sözleşmesi”, 1967 tarihli ek protokolüyle birlikte önemli bir uluslararası güvenlik ağı oluşturmuştur. Sözleşme ve Ek Protokol, kimin mülteci kabul edildiğini tanımlar ve ağır insan hakları ihlallerine maruz kalmış kişiler için profesyonel korumayı sağlamayı amaçlar. Sözleşmeye göre, mülteci, ırk, din, milliyet, belirli bir toplumsal gruba üyelik veya siyasi görüş sebebiyle uyrukluğunda bulunduğu ülkede zulüm görmekten korkan herhangi bir kişidir. Günümüzde birçok ülke, kendi ülkesinde ölüm cezası, işkence veya diğer insanlık dışı muamele veya cezalandırma riskini taşıyanlar da dahil olmak üzere, Sözleşme kapsamına girmeyen kişilere de profesyonel koruma sağlıyor. İşkenceye maruz...

Eğitim hakkı Eğitim hakkı Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi'nde tanımlanan ekonomik, sosyal ve kültürel hakların bir parçasıdır ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 28. ve 29. maddelerinde yer almaktadır. BM’nin, yoksulluğu 2015 yılına kadar yarıya indirmeye yönelik eylem planının ana çözümlerinden biridir. Bir kişinin insan haklarını kullanabilmesi ve onların haklarını savunabilmesi için eğitim zorunlu bir bileşendir. Okuyup yazabilen ve aritmetik işlemler yapabilenler farklı bilgi türlerini kavrayabilme ve kendi görüşlerini oluşturabilme kabiliyetine sahip olurlar. Bu yüzden eğitim, en azından temel seviyelerde eşit, parasız ve zorunlu olmalıdır. Ayrıca tüm insanlar, orta öğretim, üniversite veya yüksek öğrenim kurumlarında mesleki eğitim ve yüksek öğrenime erişim hakkına sahip olmalıdır. Bu noktada eğitim hakkından en çok mahrum bırakılan kız çocukların durumu çok önemlidir. Birleşmiş Milletlere (UNDP) göre, bir ülkenin yaşam koşullarında kalıcı gelişmeleri...

Çalışma Hakkı BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne göre, herkes işsizlikten korunma ve çalışma hakkına sahiptir. BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin 11. maddesinde belirtildiği üzere ise herkes, herhangi bir ayrım yapmaksızın, eşit iş için eşit ücret alma hakkına sahiptir. Buna ek olarak, çalışma hakkı, BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi ile Avrupa Sosyal Şartı tarafından korunmaktadır. BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi’nin 24 Kasım 2005’de kabul ettiği genel yoruma göre çalışma hakkı, birçok uluslararası hukuk belgesinde yer alan temel bir haktır. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşme’sinin 6. maddesi, uluslararası belgeler arasında bu hakkı en geniş biçimde ele alan maddedir. Çalışma hakkı, diğer insan haklarının gerçekleşmesi için şarttır ve insan onurunun ayrılmaz bir parçasını oluşturur. Her birey, insan onuruna yaraşır bir hayat sürebilmek için çalışma hakkına sahip olmalıdır. Çalışma hakkı, çalışılan...

LGBT kişilerin insan haklarından faydalanması Cinsel yönelim, cinsel kimlik veya cinsiyet ifadesi temelinde ayrımcılık, eşit değer ve eşit hak temel ilkesine aykırıdır. Bu ayrımcılık, açıkça veya örtük olarak, uluslararası yasalar uyarınca yasaklanmıştır. BM insan hakları sözleşmeleri lezbiyen, gey, biseksüel ve transseksüel (LGBT) kişilerin insanlık haklarından yararlanmalarını sağlamanın yanı sıra onlara dair ulusal ve uluslararası korumanın da temelini oluşturmaktadır. Cinsel yönelimle ilgili hususlar, Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 26. maddesi'nde açıkça ayrımcılık yasağı kapsamında belirtilmemiştir. Bununla birlikte, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi, 26. maddenin lezbiyen, gey ve biseksüel insanlara yönelik ayrımcılık yasağını da içerecek şekilde yorumlanması gerektiğini açıklamıştır. BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi de aynı hususu 2009'da vurgulamıştır. Böylelikle hem cinsel yönelim hem de cinsel kimlik, Uluslararası...

Yeterli yaşam standardına sahip olma hakkı BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 25. maddesi, “her şahsın, gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyecek, mesken, tıbbi bakım, gerekli sosyal hizmetler dahil olmak üzere sağlığı ve refahını temin edecek uygun bir hayat seviyesine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, ihtiyarlık veya geçim imkânlarından iradesi dışında mahrum bırakacak diğer hallerde güvenliğe hakkı vardır” demektedir. Makul bir yaşam standardı hakkı bu maddede içerik açısından detaylandırılmıştır, ancak kapsam açısından belirsizdir. Her ülke, herkesin belli bir yaşam standardına erişebilmesi için çalışacaktır; bu standart özellikle kırsal kesimdeki fırsat ve koşullara göre belirlenecektir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), bu hakkın realize olması için faaliyet gösteren kuruluşların başında gelmektedir. FAO, Birleşmiş Milletlerin ve uluslararası toplumun “Açlık Olmayan Bir Dünya” amacına ulaşma çabalarını yönlendirmektedir. Hem gelişm...

Sağlık Hakkı Günümüzde sağlığın da bir insan hakkı olduğu anlayışının egemen olmasıyla, devletlerin sağlık alanında kamusal bir hizmet olarak uygulaması gereken önlemler, bebek ölümlerini azaltmak gibi temel eylemleri içerir hale gelmiştir. Bu önlemler aynı zamanda çocuğun sağlıklı gelişimine katkıda bulundu ve halk sağlığını iyileştirdi. Birçok ülkede salgınları önlemek, kontrol altında tutmak ve hastalığa yakalanma durumunda tüm insanlara tıbbi bakımı garanti eden koşullar yaratıldı. Ne var ki, sağlık hizmetlerine erişim sağlığın bir boyutudur, ancak tek sağlık hakkı değildir. Devletler ayrıca, hastalıkları önleyen ve tüm insanlar için mümkün olan en iyi sağlık koşullarına yol açan politikaları izlemek için de yükümlülük altındadır.  Oysa sağlık alanında artan oranda görülen özelleştirmeler ve bunun sonucunda sağlığın bir insan hakkı değil fakat satın alınması gereken bir hizmet olduğu anlayışını vaaz eden neo-liberal politikalar ile sağlıklı yaşamın olmazsa olmaz koşulu...

Çocuk Hakları Her çocuğun kökenine bakılmaksızın, saygı görme ve korunma hakkı vardır. Bu anlayış üzerinde yükselen Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi 1989'da kabul edildi. Sözleşme'ye göre, çocuklarla ilgili tüm tedbirlerde çocuğun yüksek menfaati öncelikli olmalıdır. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Bu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, onsekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır. Sözleşme, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların yanı sıra medeni ve siyasi hakları da içermektedir. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Sözleşme’nin diğer maddelerinin yorumlanmasını düzenleyen dört temel ilke içermektedir: • Ayrımcılığın yasaklanması (Madde 2) • Çocuğun menfaatini birincil sıraya çekmek (Madde 3) • Yaşama hakkı, hayatta kalma ve gelişme hakkı (Madde 6) • Çocuğun görüşlerini özgürce ifade etme hakkı (Madde 12) Temel ilkeler, istisnasız olarak her çocuğun kendi haklarından yararlanma hakkı olduğu a...

Kadın Hakları BM Şartı BM tarafından kadın hakları konusunda atılan ilk adımlardan biri, kuruluşundan hemen sonra, insan haklarının kadınlar ile erkekler, genç kadınlar ve genç erkekler için eşit derecede geçerli olduğunun, tüzüğünde belirtilmesi olmuştur. Yıllar geçtikçe, Birleşmiş Milletler sürekli olarak bu ilkeyi birçok farklı sözleşmeye sokmaya devam etmiştir. CEDAW Sözleşmesi 1979 tarihli Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW), kadınlara ve erkeklere eşit hakların sağlanması için bir çerçeve sunmaktadır. Sözleşme, hükümetlerin uygun yasal önlemler ve uygulamalar yoluyla kadınlara karşı yaygın ayrımcılık biçimlerini yasaklama yükümlülüklerini vurgular. Günümüzde toplumsal cinsiyet eşitliği politikasının genel amacı, kadınların ve erkeklerin, yaşamın önemli alanlarında eşit fırsatlar, hak ve sorumluluklar kazanmalarına olanak sağlanması olarak tarif edilebilir. CEDAW Komitesi Kadınların Ayrımcılıkla Mücadele Komitesi, Taraf Devletlerin...

Ayrımcılık yapılmaması hakkı Bütün insanlar onur ve haklar bakımından eşittirler. Ayrımcılığa karşı koruma, insan hakları çalışmalarının temel taşlarından biridir. İnsan haklarının temel uluslararası belgeleri uyarınca, hiç kimse cinsiyeti, ırkı, etnisitesi, dini veya diğer inançları, engellilik hali, cinsel yönelimi veya yaşı gerekçe gösterilerek ayrımcılığa uğratılamaz veya haklarını kullanmaktan alıkonulamaz. Bu alanda çok sayıda ülkenin katılmış olduğu, aşağıdakileri de içeren birçok BM sözleşmesi bulunmaktadır: - Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi - Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi - BM Engelli Hakları Sözleşmesi. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 14. maddesinde de ayrımcılık yasağı içerilmektedir. Ayrımcılığa karşı genel bir yasağı içeren Sözleşme’ye ek 12. Protokol de kabul edilmiştir. Söz konusu 12. Protokol, 4 Kasım 2000 tarihinde imzaya açılmış ve 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye Protokol’ü 1...

Engelli Bireylerin Hakları 13 Aralık 2006 tarihinde BM Genel Kurulu’nda oylamasız kabul edilen ve 3 Mayıs 2008′de yürürlüğe giren “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme”’ye göre,  engelli kavramı diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir şekilde katılımlarının önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel, zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu bulunan kişileri içermektedir. Bu sözleşmenin amacı, engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik ve temin etmek ve insanlık onuruna saygıyı güçlendirmektir. Başka bir şekilde ifade edilecek olursa bu sözleşmeyle, mevcut sözleşmelerde engellilere atfedilen insan haklarının korunmasının güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Sözleşme ayrımcılıkla uğraşmaya odaklanmakta ve engelli bireylerin medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklarını kullanmalarını sağlamak için gerekli önlemleri listelemektedir. Sözleşme, Birleşmiş Milletler'in “Engelli Kişilerin Ka...

Yaşama hakkı - ölüm cezasının reddi BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne göre herkes, yaşam, özgürlük ve kişi güvenliği hakkına sahiptir. Yaşama hakkına yönelik başlıca ihlallerden biri de ölüm cezasıdır. Buna rağmen uluslararası hukukta ölüm cezasına karşı genel bir yasak henüz yoktur. İnsan hakları savunucularının görüşüne göre, ölüm cezası, modern hukuk sisteminde yeri olmayan, insanlık dışı, acımasız, geri dönüşü olmayan bir cezadır ve kaldırılması gerekmektedir. BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 3. maddesi "Herkesin yaşam, özgürlük ve kişi güvenliği hakkı vardır" diyor. Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi’nin 6. maddesine göre, yaşam hakkı yasayla korunacaktır. Aynı madde, devletlerin kişileri kendi yaşamlarından keyfi olarak mahrum bırakmalarını yasaklar. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. maddesi, yaşam hakkına ilişkin benzer hükümleri içermektedir. Ölüm cezasının reddi Yukarıda da belirttiğimiz üzere, uluslararası hukukta ölüm cezasına karş...

Düşünce ve inanç özgürlüğü BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 18. maddesine göre herkes, düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir. Düşünce ve inanç özgürlüğü hakkı, bireylerin din ve inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başlarına veya başkalarıyla topluluk içinde ve kamusal veya özel olarak inançlarının gereği olan ibadetleri yapabilme özgürlüğünü de içerir. Aynı şekilde bu özgürlük dini inançların gerektirdiği öğretimin serbestçe yapılabilmesini de kapsar. Bu haklar BM'nin Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 18. maddesinde ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS)  9. maddesinde korunmuştur. Demokratik bir toplumda inanç özgürlüğüne ancak kamu güvenliği, kamu düzeni, genel sağlık veya ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için ve sadece yasalar tarafından öngörülen sınırlamalar getirilebilir. Din özgürlüğünün korunması, belirli bir dini uygulamayı açıkça hedefleyen veya belirli bir dini inanca müdahale etmeyi amaçlayan m...

Toplanma ve örgütlenme özgürlükleri Demokrasinin temel özelliklerinden birisi insanların, ortak çıkarları gerçekleştirmek, tartışmak ya da gösterebilmek amacıyla toplanabiliyor veya farklı hedeflere ulaşmak için organizasyonlar oluşturulabiliyor olmasıdır. Örgütlenme ve toplanma özgürlüğü birbiri ile yarışan haklar olup, BM Evrensel Bildirgesi'nin 20. maddesi, BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 21 ve 22. maddeleri ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 11. maddesi ile korunmaktadır. Toplanma özgürlüğü Toplanma özgürlüğü barışçıl toplantılara katılma hakkını içerir. Örneğin gösteri yapmak ve miting organize etmek gibi. Hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne hem de Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’ne göre, toplanma özgürlüğü, ulusal güvenlik, kamu düzeni ve güvenliği, suçun önlenmesi, suçun engellenmesi, sağlık veya ahlakın korunması veya diğerlerinin özgürlük ve haklarının korunması ile ilgili nedenlerle kimi yasal sınırlamalara t...

İfade özgürlüğü Bir görüşü sözlü, yazılı veya görsel olarak ifade hakkı, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin 19. maddesinde ve Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin 19. maddesinde belirtilmiştir. Günümüzde internetin küresel çapta yaygınlaşması, ifade özgürlüğünün gerçek manada yaşam bulması için yeni olanaklara işaret ediyor. İnternetin özellikle de sosyal medyanın olanaklarıyla yalnızca bir saniyede herhangi bir bilgi ve görüş, yüzlerce alıcıya hatta tüm dünyaya yayılabilir. Ne var ki ifade özgürlüğünün bu yeni mecrası da özellikle baskıcı rejimlerin ifade özgürlüğünü kısıtlayan engellemelerinin hedefi haline gelmiş durumda. İfade özgürlüğü hakkında genel bilgiler İfade özgürlüğü ve düşünce özgürlüğü, demokratik bir toplumda en temel özgürlük ve haklar arasındadır. Bir görüşünü ifade etme ve farklı konularda görüş oluşturma imkânı, siyasi süreçlerin demokratik bir şekilde işlemesi için önemli bir ön koşul olarak kabul edilmektedir. Düşünce özgürl...

20. Yüzyılda İnsan Hakları Mücadeleleri 20. yüzyılın önde gelen insan hakları savunucularından Martin Luther King Magna Carta (1215), İngiliz Haklar Kanunu (1689) Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (1789) ve Amerikan Anayasası ve Haklar Bildirgesi (1791) gününüzün birçok insan hakları belgesinin yazılı öncülleridir. Ne var ki bu belgelerin birçoğu hayata geçirilirken kadınları, derilerinin rengi farklı olanları, çeşitli sosyal, dini, ekonomik ve politik grupları dışarıda bırakılabilmiştir. Buna rağmen Dünyanın her yerinde ezilen insanlar, kurtuluşları için yürüttükleri mücadelede bu prensiplerden güç almıştır. Çağdaş uluslararası insan hakları hukukunun ve Birleşmiş Milletlerin (BM) kuruluşunun önemli bir tarihsel geçmişi vardır. 19. yüzyılda köle ticaretinin önlenmesi çabaları ve savaşların yarattığı felaketlerin sınırlandırılmaya çalışılması başlıca örneklerdir. Bu bağlamda, 1919 yılında Avrupa’da, özellikle de 1917’de Rusya’da gelişen işçi ayaklanma v...

Bölgesel İnsan Hakları Sözleşme ve Deklarasyonları İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi başta Avrupa’da AİHS’in imzalanmasına esin kaynağı olduğu gibi başka kıtalarda da insan haklarını korumayı hedefleyen ek bazı anlaşmaların da önünü açmıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi  (İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Avrupa yakın tarihinin en kayda değer anlaşmalarından biri olan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) esin kaynağı oldu. 1950 Kasım’ında imzalanan ve daha çok medeni, siyasi haklara odaklanan AİHS bundan üç yıl sonra Eylül 1953’de yürürlüğe girdi. 47 Avrupa Konseyi tarafından onaylanan AİHS’te tanınan hakların, taraf devletlerce ihlal edilmesine ilişkin bireylerin iddialarını incelemek üzere Fransa’nın Strazburg şehrinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kuruldu. Türkiye bu mahkemenin yargı yetkisini 1990 yılında kabul etti. AİHM bugün insan hakları ihlaline uğradığını düşünenlerin et...